Goede Vrijdag | De marteling en dood van Jezus

Op Goede Vrijdag staan christenen over de hele wereld stil bij de dood van Jezus. Op deze dag is Jezus gemarteld, ter dood veroordeeld en sterft hij eenzaam aan een kruis. Onschuldig. Jezus wordt door alles en iedereen verlaten. Hij roept uit: Waarom?! Want die dag laten de mensen om Jezus heen zich van hun slechtste kant zien. Zijn vrienden, volgelingen, de leiders van het land – niemand wast zijn handen in onschuld. Wat gebeurt er toch op die ‘Goede’ Vrijdag?

Ontdek nog meer over Jezus door dagelijks een bemoediging te ontvangen; meld je daarvoor hier aan.

Het verhaal over Goede Vrijdag gaat over veroordeling, marteling en spijt. Maar gelukkig gaat het ook over hoop en vergeving.

Ondervraging

Het verhaal van Goede Vrijdag begint midden in de nacht. Jezus is gisteren op Witte Donderdag gevangen genomen en meegenomen naar het paleis van de hogepriester Kajafas. Hij was het die de andere joodse leiders had opgestookt. “Beter één man te doden, dan een heel volk in opstand,” had Kajafas gezegd. De joodse leider hadden met lede ogen toegezien hoe Jezus op Palmzondag als held werd onthaald. De mensen zagen hem als een soort nieuwe koning. Een redder. Kajafas moest niets hebben van Jezus’ gepraat over vrijheid, liefde en nederigheid. Hij gelooft absoluut niet dat Jezus de langverwachte Messias is. 

Jezus is dus in het hol van de leeuw. Met boeien om zijn handen, wordt hij stevig ondervraagd en geslagen. Maar de joodse leiders mogen Jezus niets aandoen. De Romeinen zijn in die tijd de baas en alleen zij mogen de doodstraf geven. Jezus wordt daarom overgebracht naar het gerechtsgebouw van de Romeinse leider Pontius Pilatus. De joodse leiders zelf blijven buiten. Want eigenlijk vieren zij nog steeds het Pesachfeest en voor hen is het gerechtsgebouw onrein. 

Veroordeling

Pontius Pilatus zegt de joodse leiders dat ze het zelf maar moeten oplossen. Maar na aandringen begint Pontius Pilatus Jezus te ondervragen. “Ben jij de Koning van de joden?” Jezus geeft niet direct antwoord, maar zegt: “U zegt het.” Pilatus is niet overtuigd van Jezus’ schuld. Zelfs de vrouw van Pilatus bemoeit zich ermee en zegt dat ze een droom heeft gehad en weet dat Jezus onschuldig is. 

Maar de druk op Pilatus neemt toe. De joodse leiders willen bloed. Dan bedenkt Pilatus dat het Pesach feest is. Het moment waarop er elk jaar een gevangene vrijgelaten wordt. Daarom laat Pilatus een moordenaar uit de gevangenis halen en geeft de mensen een keuze: Wie mag er vrij? Jezus of de moordenaar? Tot zijn verbazing schreeuwt iedereen de naam van de moordenaar: Barabbas! Waarom zou het volk de vrijlating van een moordenaar boven die van Jezus aanmoedigen? 

Pilatus laat Jezus martelen in de hoop dat het de bloeddorst van de mensen sust. Maar ook dat blijkt niet voldoende. De joodse leiders blijven standvastig. Jezus mag zichzelf niet de koning der joden noemen. Hij moet sterven! En dan draaien ze het om. Als iemand zich een koning noemt, keert hij zich tegen de keizer in Rome. En dat zou Pilatus toch ook niet mogen toestaan? Uiteindelijk geeft Pilatus toe en laat Jezus wegvoeren om gekruisigd te worden.

Wast Pilatus zijn handen in onschuld?

In verhalen komt Pilatus vaak naar voren als iemand die Jezus liever niet had laten executeren. In een moment van dramatiek, laat Pilatus zelfs een kom met water brengen en wast zijn handen. “Ik ben onschuldig aan de dood van deze man.” 

Maar de vraag is of hij echt zo begaan was met het lot van Jezus. Als je kijkt in de geschiedenisboeken, blijkt dat Pontius Pilatus een keiharde man was die verantwoordelijk is voor het uitdelen van vele doodstraffen. Zijn eigen hachje was het belangrijkste. Hij had geen zin in een joodse opstand. Mogelijk gaf hij daarom toe. Hij is uiteindelijk door de Romeinen uit zijn ambt gezet vanwege zijn grote hoeveel en slecht doordachte executies. 

Judas krijgt spijt

Ken je de uitdrukking: een Judaskus geven? Judas verraadt Jezus de dag voor het Pesachfeest: in ruil voor 30 zilveren muntstukken levert hij Jezus uit aan soldaten. Met een kus op zijn wang, liet hij zien wie ze moesten hebben. Maar nu hij ziet wat er met Jezus gebeurt, krijgt hij spijt. Wat heeft hij gedaan? Soms overzie je de gevolgen van verkeerde keuzes niet. 

Judas brengt zijn zilverstukken terug naar de tempel en neemt het voor Jezus op: “Hij is onschuldig!”. De joodse leiders sturen hem weg. Judas smijt zijn zilverstukken de tempel in en – naar verluidt – pleegt zelfmoord. De joodse leiders weten niet goed wat ze met het geld aanmoeten. Terug in de schatkist van de tempel? Ook zij zien in dat het bloedgeld is. Uiteindelijk kopen ze er een stuk grond voor waar ze een begraafplaats maken voor buitenlanders. Tot de dag van vandaag wordt dit ‘de Bloedakker’ genoemd.

Marteling en spot

Voor zijn dood wordt Jezus gemarteld en bespuugd. Hij krijgt spottend een kroon van doorntakken op zijn hoofd. Dan krijgt Jezus de meest gruwelijk doodstraf uit die tijd: de kruisdood. Hij wordt vastgespijkerd aan een houten kruis op de berg Golgotha. Opgehangen aan zijn handen en voeten. Een ware marteling. 

Jezus hangt uren aan het kruis, helemaal naakt, op een drukbezochte plek in de stad. Boven zijn hoofd hangt spottend een bordje: de Koning der joden. Voorbijgangers maken hem belachelijk: “Als je dan zo machtig bent, haal jezelf van het kruis!” 

Ook zijn moeder en zijn vrienden komen langs. Hoe zou dat voor hen geweest zijn? Om iemand van wie je houdt zo te zien lijden? Dat je hulpeloos moet toezien dat een geliefde naakt en gebroken voor het oog van de hele wereld aan zijn einde komt? Nog geen week geleden werd hij nog als held onthaald en nu hangt hij hier hulpeloos te sterven. 

Het is volbracht

En hoe zal het voor Jezus zelf zijn geweest? De intense pijn. Fysiek en mentaal. De schaamte. De eenzaamheid. Jezus schreeuwt het uit: “God, waarom heeft u mij verlaten?” Zijn laatste woorden zijn: “Het is volbracht.” 

Jezus sterft een gruwelijke dood. Voordat hij van het kruis wordt gehaald, steken soldaten voor de zekerheid nog een speer door zijn zij. Bloed en water stromen eruit: een teken waarvan we nu weten dat iemand echt is gestorven.

De vrienden van Jezus zijn gedesillusioneerd. Hun leider. De zogenaamde verlosser. Dood. Twee van zijn volgelingen, Josef uit Arimatea en Nikodemus, besluiten Jezus te begraven. Eigenlijk mocht gekruisigden niet worden begraven. Maar Josef is een rijke man. Hij besluit het graf dat hij voor zichzelf had laten uithakken in een rotswand in zijn tuin, voor Jezus beschikbaar te stellen. 

De begrafenis moet snel gebeuren, omdat joden na zonsondergang op vrijdagavond niet meer mogen werken. Josef en Nikodemus  zalven Jezus’ lichaam en wikkelen hem in doeken. Ze nemen zich voor om na de sabbat terug te komen om zijn lichaam verder te verzorgen. Tot die tijd schuiven ze een zware steen voor de uitgang van het graf. Niemand kan er meer bij. 

Wil je het graf van Jezus bezoeken? Dan moet je kiezen. De Heilige Grafkerk of de Graftuin in Jeruzalem. De Heilige Grafkerk ligt midden in de stad. Daar is een oude graftombe te vinden. Velen zijn overtuigd dat dit de laatste rustplaats is van Jezus. De Graftuin lijkt echter logischer omdat het aan de rand van de stad ligt, vlakbij Golgotha, zoals ook beschreven in de Bijbel. 

Maar niemand weet zeker waar Jezus is begraven. Vrijwilligers van de Graftuin claimen niet zeker te weten waar Jezus begraven is geweest. Wat hen betreft eindigt het verhaal van Jezus ook niet met zijn dood. Er hangt zelfs een bordje naast het graf: “Hij is hier niet. Hij is opgestaan.”

De grote vraag die nu misschien door je hoofd speelt: WAAROM? Waarom moest Jezus sterven? Voor de joodse leiders was het duidelijk – ze waren bang dat Jezus teveel macht zou krijgen. De joden zelf hadden verwacht dat Jezus zich vooral zou keren tegen de Romeinse onderdrukkers. Dat Jezus hun nieuwe koning zou worden. Maar Jezus sprak over hele andere zaken zoals nederigheid en liefde. Dit paste totaal niet bij hun beeld van een grote redder. De joodse leiders zullen hen ongetwijfeld hebben opgehitst deze Jezus niet te geloven.

Pilatus wilde Jezus niet dood hebben, maar was bang voor een joodse opstand. Maar waarom greep God niet in? Hierin ligt het grote mysterie van het christelijk geloof. Christenen geloven dat Jezus de Zoon van God is. Dat hij onschuldig is gestorven. Als een offer aan God. 

Een offer aan God? 

De dood van Jezus wordt door de Bijbel gezien als een offer van God. Jezus als Zoon van God moet sterven om de relatie tussen God en mensen te herstellen. 

In deze tijd klinkt een offer heel bloederig en gruwelijk. Maar in de tijd van Jezus waren offers in alle religies heel normaal. Mensen brachten offers om hun dankbaarheid te tonen, om vergeving te vragen of in de gunst te komen. Vaak was dit een dier of bijvoorbeeld de eerste opbrengst van de oogst. Een offer was in die tijd een helder symbool. Een symbool voor bevrijding. Niets zal meer tussen God en de mensen in staan. 

Joden en moslims vieren nog jaarlijks hun offerfeest. Christenen juist niet meer omdat zij geloven dat Jezus het ultieme en laatste offer was om het goed te komen tussen God en de mens. 

Goede Vrijdag blijft toch een vreemde naam voor zo’n gruwelijke en verdrietige dag. De term ‘Goede’ Vrijdag wordt trouwens ook alleen in het Nederland en Engels gebruikt. In andere talen wordt deze dag omschreven als ‘Treurige’ of ‘Heilige’ Vrijdag.

Historici denken dat de term ‘Goede’ Vrijdag herleidt kan worden naar de joodse benaming van de vrijdag. Op deze dag bereiden joden zich voor op de rustdag op zaterdag, de sjabbat. Vanuit het Latijns is dit ooit vertaald naar Goede Vrijdag. Zo kwam er in de Bijbel te staan dat Jezus stierf op Goede Vrijdag.

Een meer spirituele uitleg is dat op Goede Vrijdag alles goed komt tussen de mensen en God. Jezus sterft, onschuldig. Christenen zien dit als een soort offer aan God. Met zijn dood herstelt hij de band tussen jou en God. 

Historici zijn het erover eens dat Jezus echt heeft bestaan en dat hij gestorven is aan een kruis. Dit maken zij op uit verschillende bronnen. In de eerste plaats de vier eerste boeken van het Nieuwe Testament in de Bijbel. Hierin worden de gebeurtenissen van Goede Vrijdag uitgebreid beschreven. Maar ook in andere bronnen wordt gesproken over zijn kruisdood en zo kunnen zij het verhaal van Goede Vrijdag dus niet ontkennen. 

De schrijver van het boek Johannes schrijft ook uitdrukkelijk op dat hij Jezus met eigen ogen heeft zien sterven. Ook andere historici (niet-Bijbelse) bronnen beschrijven dat Jezus ter dood veroordeeld is. Omdat de verhalen vrij snel na Jezus’ dood zijn opgeschreven, worden deze door historici betrouwbaar geacht. De vele ooggetuigen waren nog in leven toen de verhalen werden opgeschreven. Dat verkleint dat de kansen dat er onwaarheden in het de verslaglegging staan. Nieuwsgierig naar meer wetenschappelijke onderbouwing van de Bijbel? Lees hier meer. 

Goede Vrijdag valt elk jaar op vrijdag, maar valt elk jaar op een andere datum. De data voor de komende jaren zijn: 15 april 2022 en 7 april 2023. De sterfdag van Jezus weten we zo specifiek omdat het samenvalt met het joodse Pesachfeest. Dit wordt nog jaarlijks gevierd en is afhankelijk van de stand van de maand. Vandaar dat data dus kunnen verschillen. 

Goede Vrijdag is onderdeel van de Heilige Week. Een week die begint met Palmzondag en waarin wordt stilgestaan bij de lijdensweg van Jezus op Witte Donderdag, Goede Vrijdag, Stille Zaterdag en afsluit met Pasen. 

Je kunt op verschillende manieren stilstaan bij Goede Vrijdag. Voor katholieken is de traditie om te vasten. Je eet deze dag maar één maaltijd en geen vlees. Je kunt ook op andere manieren vasten, bijvoorbeeld door ervoor te kiezen om een dag je telefoon niet te gebruiken.  De bedoeling achter het bewust nalaten van bepaalde gewoontes, is om weloverwogen stil te staan bij het idee dat Jezus alles heeft opgegeven voor jou. In de Roomse Katholieke kerk zijn Goede Vrijdag en morgen Stille Zaterdag de enige twee dagen per jaar dat er geen mis is. 

Wil je eens goed stilstaan bij Goede Vrijdag?

• Luister naar het muziekstuk Matthäus Passion

Of je nu van klassieke muziek houdt of niet – de Matthäus Passion van Bach in een begrip in Nederland. Traditiegetrouw wordt dit klassieke muziekstuk elk jaar met Goede Vrijdag opgevoerd of beluisterd. Je kunt hieronder een uitvoering van de Nederlandse Bachvereniging bekijken. 

• Bekijk de film The Life of Jesus

  Goede Vrijdag kun je ook visueel beleven. Bekijk bijvoorbeeld het paasverhaal in de film The Life of Jesus. Door te zien wat hij allemaal heeft moeten doorstaan, komt het verhaal nog dichterbij. 

Of bekijk een prachtige Sandy Tales video over Paasmorgen.

• Lees het verhaal over Jezus lijden en sterven in de Bijbel

Je kunt het verhaal helemaal nalezen in de Bijbel. Vier schrijvers hebben over Goede Vrijdag geschreven. Lees hun verslag.

• Matteüs 27 vanaf vers 1 tot 61

• Markus 15 vanaf vers 1 tot 47

• Lukas 22 vanaf vers 66 tot hoofdstuk 23 vers 56

• Johannes 18 vanaf vers 28 tot hoofdstuk 19 vers 42

Niet bekend met de Bijbel? Lees iets hier meer over dit historische boek dat de wereld voorgoed heeft veranderd. 

Als Jezus sterft aan het kruis, lijkt het einde verhaal. De week ervoor – op Palmzondag – was hij nog als held in de stad onthaald. En nu…? Geslagen, gemarteld en uiteindelijk gestorven. Voor zijn vrienden een complete desillusie. Bloed, zweet en tranen – allemaal voor niets. Toch praten we nu, meer dan 2000 jaar later, nog over deze gevallen held. Waarom? Omdat het verhaal hier niet stopt! De grootste twist moet nog komen. Hoe? Lees hier hoe Jezus een paar dagen later op Pasen alles met 180 graden omdraait.