Wat is genade?

Genade is een centraal begrip in het christelijk geloof. Maar tegelijk een woord waarvan de betekenis in Nederland steeds moeilijker gevonden wordt. Een tijd geleden riep ChristenUnie-leider Gert Jan Segers om ‘genade’ voor de gevallen minister Halbe Zijlstra. Zijn leugen over de ontmoeting met Poetin mocht hem niet zijn leven lang achtervolgen, een nieuwe kans was nodig, aldus de mensen die vroegen om genade. Kort erna schreef iemand in de Volkskrant dat je genade ‘het liefst bestemt voor wie er niet om vragen, of voor wie nederig zijn om het te ontvangen’. Toch is dat juist niet wat genade is.

In het verhaal van ‘Les Misérables’ is Jean Valjean net vrijgelaten uit de gevangenis als hij wordt opgevangen door de lokale priester. Hij verzorgt hem, kleed hem en geeft hem genoeg te eten. Nog diezelfde nacht gaat Valjean er vandoor, met al het zilverwerk van de priester. Als de politie hem de volgende dag oppakt en terugbrengt bij de priester, gebeurd er iets bijzonders. De priester verwijt de man niets en doet net alsof hij zelf al het servies gegeven heeft. En zegt zelfs: ‘Waarom heb je de zilveren kandelaren ook niet meegenomen?’ Verbijsterd en voor altijd veranderd vertrekt de crimineel Jean Valjean.

Genade gaat over het ontvangen van liefde, vergeving en goedheid, terwijl niets aan jouw gedrag dat ‘verdient’. Zulke ervaringen, zoals bij Valjean, of misschien ooit Halbe Zijlstra, geven het besef dat er ‘onvoorwaardelijk’ van je gehouden wordt. Niet afhankelijk dus van je goede daden, van je nederigheid, of van je vraag om genade. En precies dat heeft alles met God te maken. En het is die ervaring die alles in je leven kan veranderen.

Christelijk geloof is goed nieuws omdat het vertelt over Gods genade voor mensen. Dat wordt soms ‘smal’ uitgelegd: dat Gods genade betekent dat hij ons onze schuld vergeeft. Maar genade is meer dan alleen vergeving van schuld: het is de weg waarlangs God ons leven wil herstellen. In het Hebreeuws is het woord dat voor genade gebruikt wordt Chesed: de beschrijving van bevrijding van vijanden. Of dat nu de vijanden in je eigen hart zijn, of het kwaad om je heen. Het is een bevrijding van de nesten waar we onszelf als mensen in werken. En er dus ‘onverdiend’ uit worden gehaald door God.

Jean Valjean strijd in heel het verhaal van ‘Les Misérables’ met de genade van de priester. Hij veranderd compleet als hij ontdekt dat er onvoorwaardelijk van hem wordt gehouden. Nu hij zoveel heeft gekregen, blijkt hij in staat veel liefde te geven en goed te zijn voor mensen om hem heen.

John Newton was iemand als Jean Valjean. Iemand die ontdekte wat Gods genade betekent. Hij was slavenhandelaar en bracht mensen van Afrika naar de Amerikaanse plantages. Tot hij op een dag, na een storm op zee, inzag hoe verkeerd hij bezig was. Hij keerde zijn leven om, en zag welke schade hij had aangericht aan duizenden mensen die hij als slaaf had verscheept. Hij voelde zich diep schuldig en begon te lezen in de Bijbel en ontdekte wat genade betekent. Dat zelfs met een leven vol verkeerde keuzes, God in staat was om hem opnieuw te laten beginnen. Hij schreef er een krachtig lied over, dat enkele jaren geleden nog door President Obama werd gezongen na een verschrikkelijke schietpartij. Het toont de kracht aan van wat genade tussen mensen, en vooral van God, betekent.

Amazing grace (how sweet the sound) 
That saved a wretch like me!
I once was lost, but now I am found,
Was blind, but now I see.

Vertaling:
Wonderlijke genade (hoe mooi is dát geluid)
Dat een wrak als mij redde!
Ik was ooit verloren, maar nu ben ik gevonden,
Ik was ooit blind, maar nu zie ik.

Auteur: Jurjen de Bruijne